دانشگاه آزاد اسلامي

واحد كرمانشاه

دانشكده تحصيلات تكميلي

پايان نامه جهت دريافت درجه كارشناسي ارشد در رشته زبان و ادبيات فارسي (M.A)

عنوان:

مقایسه اندیشه‌هاي احمد غزالی و حافظ

 استاد راهنما:

دكتر ابراهيم رحيمي زنگنه

 استاد مشاور:

دكتر خليل بيگ‌زاده

 برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی گردد

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                                            صفحه

چكيده 1

مقدمه 2

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1. پيش‌گفتار. 5

1-2. بيان مسأله اساسي پژوهش.. 6

1-3. اهمیت و ضرورت انجام پژوهش.. 7

1-4. جنبه جديد بودن و نوآوري در پژوهش.. 8

1-5. اهداف مشخص پژوهش.. 8

1-6. سؤالات پژوهش.. 8

1-7. فرضيه‏هاي پژوهش.. 8

1-8. تعريف واژه‏ها و اصطلاحات فني و تخصصی. 8

1-9. روش شناسی پژوهش.. 9

1-10. هدف.. 9

1-11. ابزار گردآوري داده‌ها 10

1-12. جامعه آماري، روش نمونه‏گيري و حجم نمونه 10

فصل دوم: مطالعه شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی روزگار غزالی و حافظ

2-1. پيش‌گفتار. 12

2-2. مطالعه شرایط و اوضاع سیاسی اقتصادی و فرهنگی عصر احمد غزالي. 12

2-2-1. غزالی‌ در دستگاه سلجوقیان‌ 13

2-2-2. امتیازات‌ عصر غزالی. 14

2-2-3. دوره‌ اول‌ زندگی‌ غزالی. 15

2-2-4. دوره‌ دوم‌ زندگانی‌ غزالی. 15

2-3. مطالعه شرایط و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر حافظ. 17

2-3-1. زندگي اجتماعي. 18

2-3-2. زيارت و زيارتگاه‌ها 18

2-3-3. زهد و پرهيز، فسق و فجور. 19

2-3-4. تشيع. 19

2-3-5. روابط علمي و اجتماعي. 20

2-3-6. بزرگان تصوف.. 21

2-3-7. هنر و ادبيات.. 22

فصل سوم: در احوال، اندیشه‌ها و عاشقانه‌ها و عارفانه‌هاي احمد غزالی و حافظ

3-1. پيش‌گفتار. 25

3-2. مكاتب ادبيات تطبيقي. 27

3-2-1. مكتب ادبيات تطبيقي امريكايي. 27

3-2-2. مكتب سوم؛ ادبيّات تطبيقي ماركسيستي. 28

3-3. مطالعه زندگی نامه و توضیح مختصر سبک ادبی احمد غزالی و حافظ. 28

3-3-1. شيخ احمد غزالی. 28

3-3-2. خواجه حافظ شیرازی. 30

3-4. ويژگي‌هاي شعر حافظ. 31

3-5. تحليلي از عرفان. 34

3-6. اندیشه‌هاي عرفانی احمد غزالی. 34

3-6-1. عرفان غزالی. 36

3-6-2. عشق از منظر غزالي (سوانح العشاق) 37

3-7. بررسي جلوه‌هاي عرفانی شعر حافظ. 38

3-7-1. عرفان حافظ. 38

3-8. بشر در عرفان حافظ و تأثیر و نگارهاي طبيعي در اشارات عرفاني. 41

3-9. اندیشه حافظ در باره عشق. 41

3-10. عشق‌هاي شبه عرفاني در شعر حافظ. 42

3-11. سمبوليسم حافظ. 43

3-12. مکتب سکر حافظ. 45

3-13. مطالعه تجلی عشق در آثار حافظ. 45

3-13-1. مطالعه تجلی عشق در آثار احمد غزالی. 49

3-13-2. تصوف غزالی. 53

3-13-3. تأثیر احمد غزالی. 54

3-14. مقايسه تطبیقی اندیشه‌هاي غزالي با حافظ. 55

3-15. مقایسه عرفان و زهد در اندیشه‌هاي غزالی و حافظ. 57

3-16. برآيند موضوع. 59

فصل چهارم: تحليل انديشه‌هاي عاشقانه و عارفانه غزالي و حافظ

4-1. مطالعه تطبیقی اندیشه‌هاي عرفاني غزالي و حافظ. 63

4-2. مطالعه تطبیقی عشق در اندیشه‌هاي غزالی و حافظ. 64

4-3. نتيجه‌گيري. 65

منابع. 67

چكيده

عشق وجودي می باشد حقيقي كه يك نظام عرفاني را تشكيل مي‌دهد، وجودي پرتحرك و تأثيرگذار كه قادر می باشد جهان را به جنبش درآورد و وجود جهان را به اثبات برساند.

عشق از منظر غزالي يك وجود كاملاً حقيقي و شايد بالاتر از يك حقيقت می باشد. عشق در سوانح يك نظام عرفاني می باشد كه در آن همه وجود معشوق متصل به عاشق واقعي و معبود واقعي يعني خداوند می باشد. در انديشه حافظ هم رگه‌هايي از عشق مجازي و هم رشحاتي از عشق حقيقي ديده مي‌گردد. عشق آسماني و ماورائي كه حافظ آن را رندانه به مخاطب ارائه كرده و او را به اوج ملكوت آسمان‌ها مي‌برد. از ديدگاه او عشق روح و حقيقت عالم هستي می باشد. عشق انگيزه آفرينش می باشد. در انديشه غزالي و حافظ، موضوع عشق و عرفان از مهم‌ترين مضامين می باشد كه حافظ و احمد غزالي در انديشه خود عليه دنياطلبي مدعيان دين و زاهدان رياكار شوريده‌اند و پرداختن به دنيا را دوري از دين و فراموشي خدا دانسته‌اند اما در اين ميان غزالي اين انديشه را متصوفانه و اندكي عبوسانه بيان كرده می باشد اما حافظ زيركانه و رندانه اين انديشه را بيان فرموده می باشد. غزالي در عرفان نيز فردي كاملاً خائف با انديشه‌اي سرشار از تقوا نمود پيدا مي‌كند و حافظ عارف عاشقي می باشد كه تجربه‌هاي عشقي، معرفتي غزالي را كاملاً در اختيار داشته و از آنها به خوبي بهره‌برداري كرده می باشد.

واژگان كليدي: غزالي، حافظ، عشق، عرفان.

مقدمه

ادبيات پارسي تجلي‌گاه آثار گران‌بها و ارزشمند انديشمندان بزرگ، شاعران شهير و ادباي گرانقدري می باشد كه ادبيات اصيل اين كهن بوم را با خلق آثار فاخر خود از ترس حوادث و هجمه‌هاي فراوان در طول تاريخ مصون داشته‌اند. بررسي ماهيت و سرشت انديشه‌هاي اين بزرگان در بالا بردن سطح غناي ادبي بسيار اهميت دارد. بررسي زواياي متعدد شخصيتي و انديشه‌هاي شعرا و ادبا و نويسندگان در ابعاد مختلف ديني، عرفاني، عشق، فلسفه و … در ايجاد تصوير تازه و شناخت جنبه‌هاي جديد از لايه‌هاي فكري و انديشه‌ اين افراد بسيار دارای تاثیر بوده و راه را براي ايجاد آثار نو و مسيري تازه مي‌كند.

مانند كساني كه مي‌توان به شناخت و مقايسه انديشه‌هاي فكري و فلسفي آنها پرداخت. عارف بزرگ قرن پنجم هجري احمد غزالي و شاعر شهير پارسي زبان قرن هشتم حافظ شيرازي می باشد كه بررسي جامع ديدگاه‌ها و انديشه‌ها و آراي اين دو شاعر و متفكر بزرگ ايراني و نظريات ارزشمند آن‌ها در خصوص عشق و عرفان و بررسي شباهت‌ها و تفاوت‌هاي فكري آنان از اهميت زايدالوصفي برخوردار می باشد. احمد غزالي در آثار خود همواره حقيقت عشق را كه اصل و اساس هستي مي‌دانسته به وضوح نشان داده و در كتاب سوانح العشاق او مشحون از تصاوير، عبارات اشارت گونه، آيات و احاديث همراه با شعر می باشد كه مخاطب خاص خود را طلبيده تا بتواند در درياي ژرف و عميق اشارات عاشقانه و عارفانه احمد غزالي غوص كرده و معاني پر رمز و راز و احوال دروني او را دريابد. سبك و نوع توجه احمد غزالي به عشق و عرفان تأثيري مهم بر آثار بعد از خود داشته می باشد. در كنار اين عارف و شاعر بزرگوار حافظ اين شاعر آسماني و اين عالم ربّاني با عرفاني عاشقانه و غزلياتي عارفانه اكسيري جاودانه سرشار از حسن و جمال بي‌منتهاي رباني را بر دل و جان آدمي نشانده می باشد و با غزليات شورانگيز خود كه برخواسته از گوهر پاك و عشق اصيل و عارفانه می باشد آتش بر همه عالم زده و دل و دين را از وجود همه هوشياران ربوده می باشد.

هدف عمده و برجسته از نگارش اين پژوهش ادبي بررسي وجوه شناخت و تفاوت‌ها در آرا و انديشه‌هاي عاشقانه و عارفانه اين دو شخصيت شاعر می باشد. بررسي جايگاه عشق و عرفان در انديشه اين دو شخصيت و مقايسه‌ انديشه احمد غزالي و حافظ از اهداف مهم اين پژوهش مي‌باشد. پژوهش‌ همانطور كه در چكيده مطالب عنوان گرديده به روش كتابخانه‌اي صورت گرفته و روش جمع‌آوري داده‌ها و اطلاعات مورد لحاظ پژوهش به صورت فيش‌برداري از مهمترين نكات ادبي در اين خصوص بوده می باشد. با در نظر داشتن اينكه پژوهش‌هاي تاريخي و تحقيق و تفحص در انديشه‌ها و افكار شخصيت‌هاي بزرگ ادبي و تاريخي از دشوارترين انواع پژوهش می باشد. اين پژوهش ضمن بررسي آثار منظوم و منثور، پژوهش‌هاي در ارتباط با ارتباط بين عوامل دخيل در اثر را مورد تعبير و تفسير و ارزيابي قرار مي‌دهد. در اين روش هدف اين می باشد كه با بررسي كيفيت آثار شناخت دقيق و درستي از ضعف‌ها و كمي‌ها و كاستي‌ها ارائه كرده تا وضع موجود بهتر درك گردد. جامعه آماري پژوهش شامل كليه آثار مدون مرتبط با احمد غزالي و خواجه حافظ مي‌باشد.

آن چیز که در پايان اين پژوهش به دست مي‌آيد و به عنوان دستاورد اين فعاليت ادبي مورد نظر می باشد، دستيابي به مقايسه تطبيقي انديشه احمد غزالي و حافظ می باشد به طوري كه در پايان مضمون عرفان، جايگاه عشق و اختلاف در انديشه‌هاي ايشان براي مخاطب روشن و واضح گردد. محدوده‌هاي مشترك و ميزان قرابت انديشه اين دو عارف شاعر در طول اين فعاليت ادبي با اتکا به بسياري از منابع و مأخذ هستند مشخص گرديده می باشد همين گونه تفاوت‌هاي انديشه و مراتب غيريكسان در انديشه‌هاي عشقي و عرفاني احمد غزالي و حافظ شيرازي نيز تا حد امكان واضح و مشخص گرديده می باشد.

آن چیز که كه واضح و مبرهن می باشد اين می باشد كه اگرچه مناقشه‌هاي غزالي گرايان و حافظ گرايان هنوز به پايان نرسيده ولي از شور و شدتش كاسته شده می باشد. تلقي واقعي بر اين اصل مبتني می باشد كه هنر غزالي و حافظ هيچ يك فراتر يا فروتر از ديگري نيست. اين دو حريف و هماورد يكديگرند. اين دو در اوج اعتلاء و تلالو ولي سبك و سليقه هنريشان تفاوت‌هايي دارد. همچنانكه همانندي‌هايي هم دارند. غزل حافظ طربناك می باشد. اگرچه غزالي آن شيريني و شيدايي را ندارد اما شورمندي و شيوايي را به اوج رسانده می باشد. حافظ منسجم می باشد و فكرش تداوم دارد انديشه فكريش پيوسته و شورانگيز می باشد اما پیش روی غزالي فكري متعالي دارد. راه تصوف از منظر اين دو پا بر هستي گذاشتن و گذشتن از خود می باشد. رهايي از خودبيني می باشد. از نظر ايشان عقل وسيله شناخت می باشد. عقل مبناي خودنمايي و نازمعشوق می باشد و عشق پايه جانبازي و نياز می باشد. از نظر لفظ و سخنوري نيز اين دو شخصيت بزرگ معيار فصاحت و بلاغت هستند. از كلام و زبان شعر اين دو شاعر و عارف آب لطف مي‌چكد، پاكيزگي، آراستگي، پيراستگي زبانشان مشهود می باشد. هر دو طراز اول و هم طراز ندولي با سبك و سليقه‌اي متفاوت، به راستي بر هم امتياز ندارند ولي از هم امتيار دارند و بدون شك فصل تقدم ازآن غزالي می باشد.

***ممکن می باشد هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود اما در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود می باشد***

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

زیرا فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به گونه نمونه)

اما در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود می باشد

تعداد صفحه : 77

قیمت : چهارده هزار و هفتصد تومان